Η ραγάδα είναι μία σχισμή του πρωκτικού σωλήνα που εκτείνεται από την οδοντωτή γραμμή μέχρι τον δακτύλιο, φθάνοντας μερικές φορές σε βάθος μέχρι τις ίνες του έσω σφιγκτήρα μυός του πρωκτού. Είναι αρκετά συχνή πάθηση που εκδηλώνεται με την ίδια συχνότητα στα δύο φύλα. Εντοπίζεται συνηθέστερα στην 6η ώρα (90%) του τοιχώματος του πρωκτικού δακτυλίου με τον ασθενή σε γυναικολογική θέση και σπανιότερα στην 12η ώρα (10%). Εντόπισή της σε άλλη θέση ή παρουσία πολλαπλών ραγάδων σε διάφορα σημεία του δακτυλίου υποδηλώνει τη συνύπαρξη και άλλης παθήσεως όπως φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.
Κυριότερη αιτία δημιουργίας της ραγάδας θεωρείται η δίοδος κάποιου σκληρού κοπράνου που τραυματίζει το δέρμα του πρωκτού σε συνδυασμό με υψηλή τονικότητα του σφιγκτήρα μυός. Τραυματισμοί της περιοχής, κακή επούλωση εγχειρητικών τραυμάτων, περιεδρικά συρίγγια, νόσος του Crohn και φλεγμονές της περιοχής (πρωκτίτιδες) έχουν επίσης ενοχοποιηθεί.
Η ραγάδα εκδηλώνεται με έντονο πόνο σαν κάψιμο ή σχίσιμο στην αφόδευση ο οποίος συνεχίζεται για αρκετές ώρες. Συχνά συνοδεύεται με αίμα στα κόπρανα ή στο χαρτί τουαλέτας. Όταν υπάρχει επαναλαμβανόμενος τραυματισμός της περιοχής, η ραγάδα μεταπίπτει σε χρονιότητα και οπτικά δίνει την εντύπωση ουλής που στο άκρο της φέρει μία υπερτροφική θηλή. Η δακτυλική εξέταση για τη διάγνωσή της είναι αρκετά επώδυνη και αποφεύγεται.
Η συντηρητική αντιμετώπιση της ραγάδας περιλαμβάνει τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες και υγρά καθώς και φάρμακα όπως το παραφινόλαδο που μαλακώνει τα κόπρανα. Λουτρά με ζεστό νερό ανακουφίζουν όπως και η χρήση αναισθητικών αλοιφών όπως η Xylocaine και η Emla. Τα τελευταία χρόνια γίνεται χρήση μίας νέας αλοιφής που περιέχει τρινιτρική γλυκερίνη, της Rectogesic. Προκαλεί χάλαση στον έσω σφιγκτήρα και ανακουφίζει από τον πόνο αλλά έχει σημαντικές παρενέργειες όπως υπόταση, εξάψεις και πονοκεφάλους, γι’ αυτό απαιτείται προσοχή στη χρήση της. Τέλος χρησιμοποιείται η τοξίνη της Αλλαντίασης (Botox) που προκαλεί παράλυση του σφιγκτήρα και βελτίωση της αιμάτωσης. Εγχύεται υπό μορφή ένεσης στην περιοχή του σφιγκτήρα και δρα για 3-6 μήνες.
Οι συντηρητικές θεραπείες ανακουφίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό αλλά η υποτροπή της ραγάδος θα οδηγήσει τον ασθενή σε πιο δραστική αντιμετώπιση. Για πολλά χρόνια η επεμβατική θεραπεία στηριζόταν στην τριάδα:
α) διαστολή τεσσάρων δακτύλων (μέθοδος Peter Lord): η διαστολή γίνεται ελεγχόμενα και προσεκτικά ώστε να μην προκληθεί ρήξη του σφιγκτήρα και οδηγήσει σε ακράτεια.
β) νεαροποίηση της περιοχής: γίνεται πρακτικά χειρουργικός καθαρισμός της ραγάδος με χρήση διαθερμίας και μπορεί να συνδυαστεί με ένεση Botox.
γ) έσω πλάγια σφιγκτηροτομή: μέσω μίας τομής 5 χιλιοστών στο περιπρωκτικό δέρμα, παρασκευάζεται ο έσω σφιγκτήρας και διατέμνεται πλάγια στο κατώτερο 1/3 του. Η διατομή του έσω σφιγκτήρα εξουδετερώνει τον πρωκτικό σπασμό κι έτσι εξαφανίζεται ο πόνος.
Με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές, η τριάδα αυτή αντικαθίσταται πλέον από την αφαίρεση της ραγάδας και τη συρραφή του τραύματος με απορροφήσιμο ράμμα. Η επέμβαση γίνεται υπό γενική αναισθησία βραχείας διάρκειας καθώς διαρκεί περίπου 10 λεπτά. Ο ασθενής εξέρχεται την ίδια ημέρα με οδηγίες καθαρισμού, διατροφής και αντιβιοτικής αγωγής για λίγες ημέρες.